Ngữ ngôn bất tận

Tình ý miên man

Turquoise Trail

Turquoise : Lam Ngọc . Không thể diễn tả màu xanh lam của ngọc, từ màu lam nhạt của bầu trời xanh cho đến màu xanh thẳm của đáy biến, đường sâu thằm , đường đến an lành, đường nào đưa con người từ khi còn là những bộ lạc lang thang du mục đến làng mạc, từ chợ búa phôi thai  trên đệm chiếu cho đến những những cửa hàng đèn màu lộng lẫy …

   Ngày xanh trong hơi lạnh, theo đường mòn Lam Ngọc từ Santa Fe, Cerrillo là cái nôi của nghệ thuật Đất nung và Trang sức từ khi người bản xứ hãy còn lang thang trong vùng đất nầy. Khi Lam Ngọc khám phá và khai thác, cho đến lúc Spanish settlement  từ 900ad , là một trong những  di tích lịch sử của Old Spanish Mineral Developments của Southwest.  Lam ngọc khai thác ở đây đã xuất hiện tận Mexico và Central America, theo đường buôn bán trao đổi quí kim từ  những năm 1880, khi con đường Tây Tiến của dân khai mỏ đi tìm kho tàng, những người tiên phuông nầy đã đào bới, gạn tìm vàng , bạc, chì, và cả Lam Ngọc,  thành phố nhỏ nầy rất phồn thình với 4 khách sạn, 21 quán hàng ,từng được cân nhắc làm thủ phủ cũa tiểu bang New Mexico. Dân số hiện nay còn lại hơn 200,  con đường nhỏ mang số 14 dẫn qua đây còn lại di tích của một thòi Wild West . Ơi! cát bụi với thời gian .

St Joseph Vẫn cữ hành Thanh Lễ vào mỗi Chúa nhật

Ghé qua Madrid thành phổ nhỏ hãy còn ngáy ngủ, hai bên đường cửa hàng, quán ăn cửa đóng im lìm, con đường ngang qua đây khi xưa trù phú với kho tàng vàng đen { than đá } . Cấu kết địa lý đặc biệt của than đá đã đươc xếp hạng vào một trong ba mỏ than lớn nhất thế giới, đã là ngườn cung cấp chính cho chính phủ và Santa Fe Railroad . Đương thời nội tiếng tưng bừng với Lễ Độc Lập [ Four of July ], Christmas, vận động trường Baseball thắp sáp của Viễn Tây. Khi nhu cầu của Than đá đào thải với khám phá khác, điện cơ…Thành phố Madrid biết thành đất chết [ Ghost Town ] Mãi đến thập niên 1970 khi các hoạ sĩ, điêu khắc, thủ công nghệ…tìm đến hồi sinh, phục hồi nhà cửa, biến thành các quán tranh , cửa hàng thủ công nghệ, sinh hoạt nghệ thuật thổi lại sinh khí cho đất chết, mùa xuân lại về sau đông dài …

 Lịch sử Tây tiến của sau thời nội chiến , của “ Young Men Go West “ còn bao nhiêu  trang chưa mở lại ? 

   Vũ Thị Thiên Thư 

Bandelier National Monument 

Gội sương sớm đi tìm ảo ảnh ?  

   Bandelier được công nhận là công viên quốc gia từ năm 1916 do công trình của Dr. Edgar Lee Hewett, cách Santa Fe 48 dặm về hướng Tây Bắc, ghé vào Trạm hướng dẫn để hỏi thăm được chỉ dẫn cặn kẻ, đường nào đóng vì thời tiết, đường mòn nào dễ đi, nên trang bị cho mỗi người, tặng bản đồ để đến [ Một thói quen có từ những ngày tha bầy con dại đi khám phá: bản đồ. Cho mỗi chuyến đi, thằng anh hai có nhiệm vụ mở bản đồ ra, chấm các điểm và định hướng. Với kỹ thuật hiện đại bản đồ nằm trong điện thoại thông minh, nhưng khi ra ngoài các vùng phủ sóng thì nó đã không còn thông minh nữa, tốt nhất là có trong tay bản đồ. ] 

   Frijoles Canyon, cửa tò vò nhìn vào quá khứ từ 10,000 năm trước, khi tiền sử của giống người Pueblo còn là những thợ săn, sống hợp quần trên vùng đất bây giờ là New Mexico, Arizona, Colorado và Utah. những bộ lạc tiền sử sông trong khu vực cày cấy, đan dệt, nặn đất nung … Dấu vết tìm thấy trong những  hang động  nhà đá…

   33,750 acres, 70 dặm đường mòn, nhưng gần nhất và dễ đi chỉ cách trạm hướng dẫn có 400 yards. Con được mòn dài 1.2 dặm nầy là cánh cửa hé cho chúng ta hình dung lại đời sống của con người ngàn năm trước, khi các bộ lạc thiểu số hãy còn du mục, có khoảng 3000 điểm khám phá được có dấu vết con người vào các thời điểm khác nhau. Đến khoảng niên lịch 1200 thì các bộ lạc phát triển nhân số tăng, có những làng mạc đã đông đúc đến 40 đơn vị gia đình.  Khoảng thời gian sau 1500 niên lịch thì những bộ lạc trong khu vục bắt đầu định cư thành làng mạc dóc theo con sông Rio Grand.. Không có lịch sử ghi chép trước thời kỳ Spanish, nhưng truyền khẩu vẫn còn lưu truyền , người Poeblo của Cochiti, San Felipe, Santo Domingo, San Idefonso, Santa Clara và Zuni đều có chung một mối liên quan với Bandelier.

 Tyuony nằm trong thung lũng Frijoles là dấu vết của sinh hoạt người Poeblo,  chỉ cần trèo lên nửa dặm đường núi để thấy hang nhà đá đục trên cao [ trèo lên thang gỗ ]  vừa đủ cao để không phải cúi khom người,  chunh quanh là các bậc đá ngồi, chính giữa là hố lửa. [ Alcove House ; Ceremonial Cave ] 

  Đường mòn hơn dặm dọc theo thung lũng để lên ngọn thác của Frijoles hãy còn đầy tuyết phủ, thác nước phủ một lớp băng, vách đá thẳng đứng đầy màu sắc, khoáng thạch bao nhiêu nghìn năm trước, vậy đó mà trên lưng chừng núi, con đường mòn dẫn lên một thạch động khác , những người thách thức đang bò lên thang gỗ để hé nhìn lại quá khứ, em tôi cũng hùng hổ theo chân , hắn cũng lên được đến chân thang, một bên là sườn núi thăm thẳm, một thang gỗ ọp ẹp, gió luồn qua khe đá như tiếng hú thách thức, nhìn xuống các bô lão đang rối rít phẩy tay, em lặng lẽ trở lại, đoàn người nhẹ nhàng lui bước

    Qua cánh cửa tò vò chỉ cho chúng tôi nhìn thấy một gian trog cái tổ ong lịch sử…

Vũ Thị Thiên Thư

Taos [ New Mexico ]

   Taos là tên một thành phố trung tâm nằm về  phương Bắc của tiểu bang New Mexico, trực thuộc quận Taos của rặng núi Sangre De Cristo Mountains, được thành lập từ 1795 do Thống Đốc Fernando Chacón . 

   Rạng ngày, nắng trong chứa hơi lạnh của khí núi quấn theo bước chân, đứng trên sườn đồi nhìn xuống thành phố, làng mạc yên lành dưới thung lũng xa xa…Con đường nầy hơn hai trăm năm trước, khi các thương buôn và các bộ lạc bản xứ đến trao đỗi hàng hoá, từ thực phẩm đến các sản phẩm thủ công nghệ, mỹ nghệ…Quanh co theo các sườn đồi , tuyết còn đọng, các trang trại tĩnh mịch của mùa đông nằm lặng lẽ, dấu xưa còn lại rải rác một vài bánh xe gỗ, một ít giàn lưỡi cày của nông dân , Taos di chuyển theo một nhịp độ không vội vã, chỉ có những cột điện giăng là biểu hiện của thời hiện đại, đất đá vẫn nằm phơi mình theo thời gian.

 Đi theo đường lên núi, qua một ít làng mạc sơ sài, tìm không thấy hàng quán nào để tạm dừng chân, cuối cùng định vào một trung tâm để hỏi thăm,  bên trong gian nhà chính làm hội trường với bàn ghế khiêm nhượng, bên phải là gian bếp với những nhân viên đang nấu nướng, thức ăn , bánh trái…, chuẩn bị cho buổi ăn trưa. Đáp lại câu hỏi tò mò của chúng tôi, họ giải thích đây là Hội quán cao niên, phục vụ cho người lới tuổi, là nơi chung cho mọi người trong làng và các làng lân cận đến sinh hoạt hàng ngày, thức ăn cung cấp theo giá tượng trưng. Nhìn vào bên trong chúng tôi thấy lác đác vài người đang chuyện trỏ bên tách cà phê. Nhìn chúng tôi nhà bếp bối rối xin lỗi vì bất ngờ không chuẩn bị đủ thức ăn để phục vụ cho chúng tôi. Từ giã những người dân hiền hoà chúng tôi tiếp tục.

Qua mỗi đường cong, mỗi ngọn đồi, địa hình thay đổi như bức tranh tuyệt mỹ,  tuyết trắng lấp lánh dưới ánh nắng, từng mùa qua gió cát, mưa lũ …tạo hoá diệu kỳ, sức sống của muôn loài, như hình ảnh trụ đá[ Ống khói tiên ]* đứng thách đố với thời gian …

Vũ Thị Thiên Thu

*  Ống Khói Tiên : trụ  đá do các hiện tượng địa chất tạo ra.

America Beautiful  

New Mexico

      Con đường nắng bụi, không khí ẩm dầy đặc tưởng như có thể cắt được. Con đường mang số I-10 của thuở nào dong ruỗi từ Louisiana sang Texas, dừng lại ở biên giới El Paso lừng danh của trận chiến với Mexico ngày nào, đứng bên bờ nầy , nhìn suốt về phương Tây thăm thẳm bụi mù, tự nhủ “ Một ngày nào đó sẽ đi cho đến bờ Thái Bình Dương“. Bao nhiêu lần, mãi mê với những chân trời xa lạ cho đến năm nay, hai con số 20 trọn vẹn, cái gạch nối của con đường I-10 hoàn tất với đoạn New Mexico.

   Nhìn xuống tấm bản đồ trên tay, những đường vẽ không theo một nguyên tắc dọc ngang nào, mùi giấy mực luôn mang lại một cảm giác thân quen rộn ràng, tiếng giấy reo theo bàn tay mở, nếp gấp phẳng phiu, trài ra trước mắt, chỉ một tiểu bang New Mexico nầy thôi đã có 15 Công viên quốc gia, để viếng hết cá công viên quốc gia của 50 tiểu bang sẽ mất bao nhiếu năm? 

Santa Fe

   Thành phố nằm trong thung lũng Sangre de Cristo Mountains, là hội điểm của ba nền văn minh Anglo, Spanish và Native có hơn 400 năm lịch sử.  Dọc theo các con đường di dân còn biết bao nhiêu dấu vết của những đoàn người khai phá, của những chợ phiên thời phôi thai khi bán buôn chỉ là trao đổi bằng hiện vật và vàng bạc …Công trường chính với những cửa hàng chưng bày sản phẩm của các điêu khắc gia, hoạ sĩ, đề tài thật là bao la, từ đời sống hàng ngày cho đến trừu tượng không thể kể hết trong một câu chuyện ngắn. Bên hiên trải dài những chiếu bán thủ công nghệ của người bản xứ, những đôi hoa tai, vòng đeo cổ làm bằng đá qúi, vỏ trai, da thuộc…  Đúng là thiên đường cho những nghệ sĩ , 

Vũ Thị Thiên Thư

White Sands National Park

   Vào nơi gió cát, đơn thuần hay không tưởng? 

   Ngày chưa rạng, hành trang sắp gọn gàng, cuộc hành trình không hứa hẹn một điều gì, đi về hướng đông nam, về một thung lũng nằm trong sa mạc Chihuahuan.

   White sands, như tên gọi Cát trắng. Trắng mênh mông, trắng bạt ngàn, trắng tột cùng mắt ngắm…275 dặm vuông nằm trong lòng chảo Tularosa phía nam tiểu bang New Mexico. 

   Triệu năm trước đây [?] khi biển Permian biến dạng, chỉ còn lại những lớp đá Thạch cao [ Gypsum ] dầy đặc. Chấn động địa chất nâng lên thành núi cao, theo dòng băng tan trở về lòng chảo, tuyết đọng, mưa tan , những tảng thạch cao trong lòng chảo tiếp tục tan theo dòng thời gian, kết hợp khoáng chất để rồi tách rời theo gió mưa thành những tinh thể mịn màng lóng lánh dưới ánh mặt trời ..

 White Sands không giống như các đồi cát bình thường, vì nằm trong lòng chảo có hồ cạn Luceno,vào mùa nước hơi ẩm giữ lại những bột cát, theo sức gió, kết hợp với nước thành những lượn sóng cát nối theo nhau chập chùng

   Tháng giêng, theo tiếng gọi của bụi đường, của gió cát, trèo lên ngọn đồi ngước mắt nhìn lên đỉnh tuyết trắng của rặng San Andres, dưới chân là cát mịn, những đụn cát thay đổi theo từng cơn gió qua, con đường dẫn vào sâm sấp cát ướt, hai bên được ủi dọn phẳng phiu cho đoàn xe du khách hàng ngày đến viếng. 

Sa mạc khô cằn khắc nghiệt, ngày nắng nóng như đốt như thiêu, đêm lạnh xuyên thấu tận xương cốt, Vậy đó mà bên dưới lớp cát mịn màn của White Sands là nước, chính nhờ hồ nước bên dưới đó đã giữ lại những bụi cát thành những đối cát chập chùng, đã nuôi sống những khóm  hoa bé nhỏ từng mùa tái sinh, nhũng động vật bò sát như tắc kè đổi màu, chồn cáo và chuột bạch. 

   Một hình ảnh bất ngờ : Chàng lạc đà cô độc giữa bẩy trẻ con.  [ phương pháp trị liệu cho trẻ con đang cần !? ]

Vũ Thị Thiên Thư

Saguaro National Park

Hãy nói về những người yêu thiên nhiên, đã trả nợ áo cơm, bây giờ là thời gian sống cho mình. Ngày chưa rạng , đã theo nhau khăn gói gậy gộc lên đường , đi duổi theo giấc mơ của thời tuổi thanh niên không thực hiện được

Ánh sáng nhản nhạt , ngày chưa lên , chỉ một vài áng mây vắt ngang bầu trời xanh biếc , ngọn đồi châp chùng, những chàng bù nhìn Saguaro [ Cactus nôm na gọi là Cây xương rồng ]

Dáng đứng khẳng khiu, thân trơ trọi, tuy vậy chớ dại mà sờ vào, những gai mịn như tơ, khi vướng vào da là bám chặt không rời .

Cây lớn rất chậm, khoảng một inche cũng mất từ 6 đến 8 năm, mất khoảng 70 năm mới trổ cành , mất 150 năm thì mới cao được 40 hay 50 feets và nặng hàng trăm tấn . Thân cây rút nước và chứa lại, che chở bằng lớp sáp bóng cộng thêm những gai nhỏ mịn chống chọi lại gió sa mạc cũng như muông thú. Hoa màu vàng nhạt mật ngọt là thức ăn cho chim muông, dơi , ong mật …. ngoài ra giống chim gỏ kiến [ Gila woodpeckers ] và Gilded Flickers khoét thân cây làm nhà ở, dọc theo đường đi , dầy dẫy các thân cây với các lổ hổng , các thân cây với nhánh cong ằn xuống vì chứa nặng nước trong thân, khi gặp mưa lủ thân cây có thể hút và chứa hàng chục gallons nước trong vài giờ . Tháng bảy mùa hè nắng cháy cũng là lúc trái cây chín trên cành, mùa của thu hoạch

Cây sống trong sa mạc trên độ cao nên chịu ảnh hường của gió khô, tuyết đọng , sấm chớp và ngay cả con người, những cây còn lại sống già nua cũng qua được 150 năm cùng trới đất .

Teddy bear or Jumping Cholla cactus

Nhìn em mong manh như tơ mềm mại như con gấu nhồi bông nhưng đừng dại mà ôm vào giá phải trà rất đắt , những gai nhọn đó bám vào là không nhả ra, em mọc theo các lối mòn rất dễ vướng chân. Khi em đơm hoa kết trái không chứa hột, nhưng không cần em thà ra nhhững cánh tay nhò lắn lóc trên mặt đất, bám và sinh sôi như côn trùng, khi còn xanh lẫn khi khô những gai nhọn nầy cũng có thể tự vệ bắng cách bám chặt vào thứ gì vô tình hay cố ý vường vào khu vực của mình .

Sa mạc còn bao nhiêu điều chưa khám phá , những gì trước đây đọc qua chỉ là hạt muối trong biền cả.

Sinh thời phu quân lầm bầm : Sa mạc tưởng là khô cằn , trơ trụi, nhưng bên dưới đó còn bao nhiêu điều chưa khám phá, cũng như đừng bao giờ coi thường phụ nữ bên trong cái vỏ mềm mại đó là nghị lực vô biên .

Vũ Thị Thiên Thư

Tháng giêng Du Hành

   Lời hứa hẹn năm xưa …gắng bước .

   Vẫn lưu hành trong huyết quản , dòng máu phiêu lưu và những mẫu chuyện đường xa

1   Arizona 

   Ngày mùng ba tháng giêng, từ ngọn đồi Anaheim nhìn lên rặng núi tuyết trắng qua khung cửa sổ, chợt nhớ Phú sĩ Sơn năm nào, từ trong khung cửa tò vò của phi cơ nhìn xuống…

   Chất hành trang lên xe, lần nầy đi ngược lại con đường Tây tiến khi xưa, mỗi chặng đường đi qua là nhớ lại những chuyến đi trước đây, cũng đất đá cỏ cây , dấu chân nào đã để lại …

  Dừng chân ăn trưa sau khi qua biên giới, khoảng đường hôm nay sẽ mất gần tám tiếng lái xe, qua mỗi miền đất lạ , cỏ cây và cát đá cũng thay đổi, sa mạc ngút ngàn, đá chất chập chùng 

  Nhấp nhô những ngọn đổi đá troc. Trong trí tưởng tượng ngày xưa sa mạc là những đồi cát chập chùng bất tận, trong phim ảnh của thuở thiếu thời là những chàng cao bồi trên lưng ngựa , là những thành phố đìu hiu ngang qua con đường vắng tanh, gió cát quyện theo bước chân, nắng chói chang trút xuống, cũng con đường trước đây khi thẳng anh hai dặn dò các em “ chớ bước vào bụi gai, coi chừng Rắn “  Chuyến đi nầy tiểu đệ cũng lặng lẽ đi sắm một đôi giày ống bằng da che kín cổ chân. Thân sinh đã truyền vào bẩy con dòng máu phiêu lưu và luôn cả các đức tính, kể luôn bệnh ..sợ rắn!.

   Qua Nevada vào địa phận Arizona, hình dáng đăc biệt của tiểu bang là cây xương rồng Saguara,  những thằng bù nhìn đứng trên cánh đồng của tuổi thơ, khẳng khiu chống chọi với thời tiết khắc nghiệt, ngày nắng nóng thiêu da, đêm lạnh buốt tận xương thịt, vậy đó mà trăm năm vẫn chống chọi …

Đi cho thấy Quê Hương 

2   Ngọn đồi bất tử [ Mã pí lèng ]

Quanh năm sương khói mờ

Dốc cao cùng vực thẳm 

Nhạc gió reo thì thầm

Tuế nguyệt 

Trơ gan 

Thách đố cùng trời xanh

Thử gan cùng đất đá

Những bàn tay thanh niên đã 

Xẻ núi 

xuyên rừng 

Dốc thẩm mã khoe sức ngựa hay

Núi đá xanh thách thức kiên cường

Khối óc và bàn tay 

Gọi mây trắng dưới chân

ghi tên người cảm tử

Đội trời xanh trên đầu 

khắc cốt kẻ hy sinh 

Quanh co chín khúc

Nghìn năm khắc ghi 

Vũ Thị Thiên Thư 

*  Ngọn đồi mang tên Mã Pí Lèng là đoạn đường trắc trờ nhất trong đoạn đường từ Hà Giang nối huyện Đồng Văn và Mèo Vạc , chỉ 21 cây số chiều dài trong đoạn 164 cây số , nhưng đã mất gần hai năm để hoàn thảnh, con dốc Mã Pí Lèng mất 11 tháng do một đội thanh niên xung phong treo người trên vách đá để đục những hố nhỏ chứa thuôc nổ bắn đá,