Turquoise Trail

Turquoise : Lam Ngọc . Không thể diễn tả màu xanh lam của ngọc, từ màu lam nhạt của bầu trời xanh cho đến màu xanh thẳm của đáy biến, đường sâu thằm , đường đến an lành, đường nào đưa con người từ khi còn là những bộ lạc lang thang du mục đến làng mạc, từ chợ búa phôi thai  trên đệm chiếu cho đến những những cửa hàng đèn màu lộng lẫy …

   Ngày xanh trong hơi lạnh, theo đường mòn Lam Ngọc từ Santa Fe, Cerrillo là cái nôi của nghệ thuật Đất nung và Trang sức từ khi người bản xứ hãy còn lang thang trong vùng đất nầy. Khi Lam Ngọc khám phá và khai thác, cho đến lúc Spanish settlement  từ 900ad , là một trong những  di tích lịch sử của Old Spanish Mineral Developments của Southwest.  Lam ngọc khai thác ở đây đã xuất hiện tận Mexico và Central America, theo đường buôn bán trao đổi quí kim từ  những năm 1880, khi con đường Tây Tiến của dân khai mỏ đi tìm kho tàng, những người tiên phuông nầy đã đào bới, gạn tìm vàng , bạc, chì, và cả Lam Ngọc,  thành phố nhỏ nầy rất phồn thình với 4 khách sạn, 21 quán hàng ,từng được cân nhắc làm thủ phủ cũa tiểu bang New Mexico. Dân số hiện nay còn lại hơn 200,  con đường nhỏ mang số 14 dẫn qua đây còn lại di tích của một thòi Wild West . Ơi! cát bụi với thời gian .

St Joseph Vẫn cữ hành Thanh Lễ vào mỗi Chúa nhật

Ghé qua Madrid thành phổ nhỏ hãy còn ngáy ngủ, hai bên đường cửa hàng, quán ăn cửa đóng im lìm, con đường ngang qua đây khi xưa trù phú với kho tàng vàng đen { than đá } . Cấu kết địa lý đặc biệt của than đá đã đươc xếp hạng vào một trong ba mỏ than lớn nhất thế giới, đã là ngườn cung cấp chính cho chính phủ và Santa Fe Railroad . Đương thời nội tiếng tưng bừng với Lễ Độc Lập [ Four of July ], Christmas, vận động trường Baseball thắp sáp của Viễn Tây. Khi nhu cầu của Than đá đào thải với khám phá khác, điện cơ…Thành phố Madrid biết thành đất chết [ Ghost Town ] Mãi đến thập niên 1970 khi các hoạ sĩ, điêu khắc, thủ công nghệ…tìm đến hồi sinh, phục hồi nhà cửa, biến thành các quán tranh , cửa hàng thủ công nghệ, sinh hoạt nghệ thuật thổi lại sinh khí cho đất chết, mùa xuân lại về sau đông dài …

 Lịch sử Tây tiến của sau thời nội chiến , của “ Young Men Go West “ còn bao nhiêu  trang chưa mở lại ? 

   Vũ Thị Thiên Thư 

Bandelier National Monument 

Gội sương sớm đi tìm ảo ảnh ?  

   Bandelier được công nhận là công viên quốc gia từ năm 1916 do công trình của Dr. Edgar Lee Hewett, cách Santa Fe 48 dặm về hướng Tây Bắc, ghé vào Trạm hướng dẫn để hỏi thăm được chỉ dẫn cặn kẻ, đường nào đóng vì thời tiết, đường mòn nào dễ đi, nên trang bị cho mỗi người, tặng bản đồ để đến [ Một thói quen có từ những ngày tha bầy con dại đi khám phá: bản đồ. Cho mỗi chuyến đi, thằng anh hai có nhiệm vụ mở bản đồ ra, chấm các điểm và định hướng. Với kỹ thuật hiện đại bản đồ nằm trong điện thoại thông minh, nhưng khi ra ngoài các vùng phủ sóng thì nó đã không còn thông minh nữa, tốt nhất là có trong tay bản đồ. ] 

   Frijoles Canyon, cửa tò vò nhìn vào quá khứ từ 10,000 năm trước, khi tiền sử của giống người Pueblo còn là những thợ săn, sống hợp quần trên vùng đất bây giờ là New Mexico, Arizona, Colorado và Utah. những bộ lạc tiền sử sông trong khu vực cày cấy, đan dệt, nặn đất nung … Dấu vết tìm thấy trong những  hang động  nhà đá…

   33,750 acres, 70 dặm đường mòn, nhưng gần nhất và dễ đi chỉ cách trạm hướng dẫn có 400 yards. Con được mòn dài 1.2 dặm nầy là cánh cửa hé cho chúng ta hình dung lại đời sống của con người ngàn năm trước, khi các bộ lạc thiểu số hãy còn du mục, có khoảng 3000 điểm khám phá được có dấu vết con người vào các thời điểm khác nhau. Đến khoảng niên lịch 1200 thì các bộ lạc phát triển nhân số tăng, có những làng mạc đã đông đúc đến 40 đơn vị gia đình.  Khoảng thời gian sau 1500 niên lịch thì những bộ lạc trong khu vục bắt đầu định cư thành làng mạc dóc theo con sông Rio Grand.. Không có lịch sử ghi chép trước thời kỳ Spanish, nhưng truyền khẩu vẫn còn lưu truyền , người Poeblo của Cochiti, San Felipe, Santo Domingo, San Idefonso, Santa Clara và Zuni đều có chung một mối liên quan với Bandelier.

 Tyuony nằm trong thung lũng Frijoles là dấu vết của sinh hoạt người Poeblo,  chỉ cần trèo lên nửa dặm đường núi để thấy hang nhà đá đục trên cao [ trèo lên thang gỗ ]  vừa đủ cao để không phải cúi khom người,  chunh quanh là các bậc đá ngồi, chính giữa là hố lửa. [ Alcove House ; Ceremonial Cave ] 

  Đường mòn hơn dặm dọc theo thung lũng để lên ngọn thác của Frijoles hãy còn đầy tuyết phủ, thác nước phủ một lớp băng, vách đá thẳng đứng đầy màu sắc, khoáng thạch bao nhiêu nghìn năm trước, vậy đó mà trên lưng chừng núi, con đường mòn dẫn lên một thạch động khác , những người thách thức đang bò lên thang gỗ để hé nhìn lại quá khứ, em tôi cũng hùng hổ theo chân , hắn cũng lên được đến chân thang, một bên là sườn núi thăm thẳm, một thang gỗ ọp ẹp, gió luồn qua khe đá như tiếng hú thách thức, nhìn xuống các bô lão đang rối rít phẩy tay, em lặng lẽ trở lại, đoàn người nhẹ nhàng lui bước

    Qua cánh cửa tò vò chỉ cho chúng tôi nhìn thấy một gian trog cái tổ ong lịch sử…

Vũ Thị Thiên Thư

Taos [ New Mexico ]

   Taos là tên một thành phố trung tâm nằm về  phương Bắc của tiểu bang New Mexico, trực thuộc quận Taos của rặng núi Sangre De Cristo Mountains, được thành lập từ 1795 do Thống Đốc Fernando Chacón . 

   Rạng ngày, nắng trong chứa hơi lạnh của khí núi quấn theo bước chân, đứng trên sườn đồi nhìn xuống thành phố, làng mạc yên lành dưới thung lũng xa xa…Con đường nầy hơn hai trăm năm trước, khi các thương buôn và các bộ lạc bản xứ đến trao đỗi hàng hoá, từ thực phẩm đến các sản phẩm thủ công nghệ, mỹ nghệ…Quanh co theo các sườn đồi , tuyết còn đọng, các trang trại tĩnh mịch của mùa đông nằm lặng lẽ, dấu xưa còn lại rải rác một vài bánh xe gỗ, một ít giàn lưỡi cày của nông dân , Taos di chuyển theo một nhịp độ không vội vã, chỉ có những cột điện giăng là biểu hiện của thời hiện đại, đất đá vẫn nằm phơi mình theo thời gian.

 Đi theo đường lên núi, qua một ít làng mạc sơ sài, tìm không thấy hàng quán nào để tạm dừng chân, cuối cùng định vào một trung tâm để hỏi thăm,  bên trong gian nhà chính làm hội trường với bàn ghế khiêm nhượng, bên phải là gian bếp với những nhân viên đang nấu nướng, thức ăn , bánh trái…, chuẩn bị cho buổi ăn trưa. Đáp lại câu hỏi tò mò của chúng tôi, họ giải thích đây là Hội quán cao niên, phục vụ cho người lới tuổi, là nơi chung cho mọi người trong làng và các làng lân cận đến sinh hoạt hàng ngày, thức ăn cung cấp theo giá tượng trưng. Nhìn vào bên trong chúng tôi thấy lác đác vài người đang chuyện trỏ bên tách cà phê. Nhìn chúng tôi nhà bếp bối rối xin lỗi vì bất ngờ không chuẩn bị đủ thức ăn để phục vụ cho chúng tôi. Từ giã những người dân hiền hoà chúng tôi tiếp tục.

Qua mỗi đường cong, mỗi ngọn đồi, địa hình thay đổi như bức tranh tuyệt mỹ,  tuyết trắng lấp lánh dưới ánh nắng, từng mùa qua gió cát, mưa lũ …tạo hoá diệu kỳ, sức sống của muôn loài, như hình ảnh trụ đá[ Ống khói tiên ]* đứng thách đố với thời gian …

Vũ Thị Thiên Thu

*  Ống Khói Tiên : trụ  đá do các hiện tượng địa chất tạo ra.

America Beautiful  

New Mexico

      Con đường nắng bụi, không khí ẩm dầy đặc tưởng như có thể cắt được. Con đường mang số I-10 của thuở nào dong ruỗi từ Louisiana sang Texas, dừng lại ở biên giới El Paso lừng danh của trận chiến với Mexico ngày nào, đứng bên bờ nầy , nhìn suốt về phương Tây thăm thẳm bụi mù, tự nhủ “ Một ngày nào đó sẽ đi cho đến bờ Thái Bình Dương“. Bao nhiêu lần, mãi mê với những chân trời xa lạ cho đến năm nay, hai con số 20 trọn vẹn, cái gạch nối của con đường I-10 hoàn tất với đoạn New Mexico.

   Nhìn xuống tấm bản đồ trên tay, những đường vẽ không theo một nguyên tắc dọc ngang nào, mùi giấy mực luôn mang lại một cảm giác thân quen rộn ràng, tiếng giấy reo theo bàn tay mở, nếp gấp phẳng phiu, trài ra trước mắt, chỉ một tiểu bang New Mexico nầy thôi đã có 15 Công viên quốc gia, để viếng hết cá công viên quốc gia của 50 tiểu bang sẽ mất bao nhiếu năm? 

Santa Fe

   Thành phố nằm trong thung lũng Sangre de Cristo Mountains, là hội điểm của ba nền văn minh Anglo, Spanish và Native có hơn 400 năm lịch sử.  Dọc theo các con đường di dân còn biết bao nhiêu dấu vết của những đoàn người khai phá, của những chợ phiên thời phôi thai khi bán buôn chỉ là trao đổi bằng hiện vật và vàng bạc …Công trường chính với những cửa hàng chưng bày sản phẩm của các điêu khắc gia, hoạ sĩ, đề tài thật là bao la, từ đời sống hàng ngày cho đến trừu tượng không thể kể hết trong một câu chuyện ngắn. Bên hiên trải dài những chiếu bán thủ công nghệ của người bản xứ, những đôi hoa tai, vòng đeo cổ làm bằng đá qúi, vỏ trai, da thuộc…  Đúng là thiên đường cho những nghệ sĩ , 

Vũ Thị Thiên Thư