Đi trong lòng quê hương mới
Ba tôi, người truyền cho tôi dòng máu mê thiên nhiên, lang thang khắp chốn …
*
Những năm đầu trung học, khi chương trình học của các lớp đệ thất Ban Anh Văn bắt đầu bằng English For Today quyển 1, sau đó là đệ lục quyển 2, tôi nhớ không lầm thì quyển 3 học về bảy kỳ quan thế giới, trong đó có Old faithful Grand Canyon,Tah Mahal, Luxamburg Garden, Pyramid, Golden Gate Bridge, Niaraga Fall và Mammoth Cave.
Mamnoth Cave. Một trong các kỳ quan thế giới, như bài học thuở nào, những năm ước mơ vác ba lô theo đoàn, đi cho thấy hết bao nhiêu chặng đường quê hương yêu dấu.
Tháng chín, những ngày hè sắp qua, mùa Lễ Lao Động, dịp nghỉ lễ cuối cùng cho mùa hè, chờ một năm học mới bắt đầu. Lang thang theo nhau về miền Blue Grass [Kentucky]. Buổi sáng sương đẫm trên ngọn cây, mặt trời còn ngủ nán, chút xôn xao, chất vội hành trang, lần lượt cho vào phía sau chiếc xe. Giờ khởi hành, đóng lại cửa, cột dây an toàn, nhìn lại căn nhà nằm im lìm trong ánh sáng mờ nhạt…
Những ngọn đồi thấp cỏ xanh muợt mà nối tiếp, con đường thẳng tắp và đoàn xe vội vã tranh nhau, nuốt từng khoảng cách, cuốn từng cơn gió bụi theo sau. Con đường nầy bao nhiêu lần qua đi, những lần tha bầy con dại lang thang theo I-65 xuôi Nam. Khoảng cách ước lượng hơn ba trăm năm mươi dặm dài, mất khoảng sáu tiếng lái xe mới có thể đến nơi.Vượt qua thủ phủ của Indiana, sang thành phố Louisville, nổi tiếng với đội base ball Cardinal từng là vô địch.
Đến Cave City lúc trưa, vào khách sạn giữ phòng, sắp xếp hành trang, đi thăm một vòng, mang thực phẩm ra ăn uống qua loa rồi lại tiếp tục hành trình về phía Mammoth cave, cách đó mười hai dặm. Đọc nhanh và quyết định chọn các chuyến đi có hướng dẫn, chuẩn bị vào thăm.
Thời gian dành ra để hoàn tất chương trình đi thăm thạch động khổng lồ nầy, gồm có trong hai hôm, chúng tôi chọn ra ba chuyến đi vào trong hang động, và chọn thêm chuyến tàu dọc theo dòng sông Green River, con sông nhỏ bốn mùa, nước sông luôn màu xanh lá biếc, bao quanh vùng đồi chập chùng ngõ ngách thâm sâu. Cho đến bây giờ, vẫn chưa hoàn tất công cuộc đo đạc, cũng như thống kê hết những hang sâu của vùng đất đầy hang động bí hiểm nầy.
1 The Frozen Niagara Fall
Từ trạm hướng dẫn, dùng xe bus đến cửa hang. Nằm khuất sau ngọn đồi xanh mượt, hiện ra khung cửa nhỏ, màu sơn xám, thật bình thường. Bên cạnh sườn đồi, tiếng chim hót thanh thanh hoà tiếng ve sầu thê thiết, vạn vật đồng trổi khúc nhạc triền miên bất tận, nắng xuyên qua kẻ lá, người hướng dẫn đứng lên tảng đá cao, gọi mọi người trong đoàn quay quần lại, xếp thành hình bán nguyệt trước mặt, một lần nữa anh nhắc nhở mọi người, vì sự an toàn, những tai nạn có thể sảy ra, nhất là phương tiện cấp cứu khó khăn, xin mọi người tự kiểm điểm khả năng cũng như tình trạnh sức khoẻ của mình, không nên cố gắng tiếp tục cuộc hành trình nếu trong người mang những bệnh khó thở, áp xuất huyết cao, tim đập không đều, chóng mặt khi lên cao, sợ bóng tối… Nói chung là nếu cảm thấy bất an thì nên huỷ bỏ chuyến đi trước khi vào sâu trong hang, khi có chuyện sảy ra thì có hối hận cũng muộn rồi.
Khung cửa vừa khép lại, đoàn người nối đuôi nhau đi, ánh sáng của những ngọn đèn mờ mờ chỉ vừa đủ soi con đường gập ghềnh. Người hướng dẫn đi trước, quanh co theo khe đá, qua một đoạn thang, xuống càng sâu càng nở rộng, bên trong vách đá mồ hôi nhơm nhớp, khí lạnh buốt xuyên qua lần áo khoát, nhiệt độ trong hang sâu, quanh năm không thay đổi, lạnh không hơn 60F, dù bên ngoài mùa hạ đang nóng 90F, hay đông lạnh dưới 30F. Khi người hướng dẫn dừng lại, dùng đèn pin chiếu lên chung quanh vách, ánh sáng cắt qua một khoảng không gian sâu hun hút, những tia mắt theo vết sang nhìn quanh, những khuôn mặt ngạc nhiên. bàng hoàng …không thể hình dung …
Căn phòng rộng rãi, trần cao thăm thẳm, khuôn viên rộng hơn nửa mẫu đất, vách đá trơn, dấu tích còn đọng lại của nước soi mòn vào đá vôi là những tảng đá chất chồng lên nhau thành những hình thể kỳ dị, càng về trong phía sâu đường hầm nở rộng ra, hai bên chập chùng đá tảng. Đoàn người đi âm thầm, chút ánh sáng chỉ làm tăng thêm hình ảnh diệu kỳ của thiên nhiên. Một đoạn, người hướng dẫn viên dừng lại, chờ cho mọi người theo cùng, tập họp lại, giọng chậm rãi, cô kể lại lịch sử trăm năm trước đây, khi những người khai phá đầu tiên tiến vào trong lòng động đá, soi sáng bằng những dụng cụ thô sơ, với ngọn đuốc nhỏ như đom đóm, như que diêm, cho đến những ngọn đèn dầu khí, và cuối cùng là ngọn đèn pin hiện nay. Những khám phá, thống kê, đo đạc, ghi lại chiều dài của thạch động, hằng năm, liên tục, tất cả do sức người, không dùng dụng cụ tân tiến, phương tiện máy móc …, con số có khi chỉ vài dặm, cũng đã khó khăn rồi, và thật sự cho đến bây giờ, vẫn chưa có chuyên viên dùng các dụng cụ máy móc hiện đại, để đo đạc, tính toán chiều dài bất tận của hang sâu.
Cao điểm cho chuyến đi nầy, sau 500 bậc thang lên xuống, là bức tranh kỳ diệu bằng thạch nhủ , giống như dòng thác khổng lồ Niagara, đông đặc lại trước mắt, ánh sáng của ngọn đèn phản chiếu vào màu đá tảng lạ lùng … Xanh biếc ngọc thạch, vàng cam nắng chiều, nâu hồng của phù sa thân yêu. Từ trên cao, thạch nhủ như dòng nước từ thác ngàn chảy xuống, đông đặc lại tự nghìn năm xưa, màu sắc óng ánh dưới ngọn đèn vàng …
Chúng tôi lặng lẽ nhìn chunh quanh, những đôi mắt như dán vào khung cảnh kỳ diệu. Có trèo năm trăm bậc thang lên xuống thì cũng đáng công khó nhọc vô cùng.
2 Historic tour
Con đường dẫn xuống lòng hang rộng rãi, những bậc thang được đóng bằng gỗ, có thể dùng xe lăn cho người tàn tật. Quanh co một đoạn thì vào một căn phòng to, ánh đèn low voltagne** dọc theo vách đá vừa đủ soi sáng, chập chờn in hình những chiếc bóng người khẳng khiu. Dừng lạ, hàng băng gỗ xếp thành hình vòng cung trước mặt, người hướng dẫn chờ mọi người an vị chung quanh rồi giải thích : đây là Historic Entrance, lối vào hang đã được tái khám phá từ những năm 1790s, khi người di dân từ Châu Âu mới sang định cư nơi vùng đất đồi xanh mượt. Tình cờ lạc vào hang sâu, khám phá ra saltpeter [ chất lưu huỳnh, diêm tiêu ], dùng để chế thuốc súng. Vào những năm chiến tranh 1812, vì nhu cầu đạn dược lúc bấy giờ, các nhà kinh doanh, các chủ nhân mang nô lệ vào khai thác vùng mỏ thiên nhiên nầy, dọc theo con đường dẫn vào hang động, di tích còn lại là những ống gỗ dẩn nước, chạy theo hai bên vách đường hầm vào tận trong hang sâu. Con đường chính và căn phòng rộng nửa mẫu nầy nằm 140 feets sâu trong lòng đất.
Chúng tôi theo người hướng dẫn tiến vào trong độc đạo, càng xuống sâu, bóng tối càng bao phủ, những điểm dừng chân kế tiếp nhau là:
Methodist Chuch trong lòng đất : Nằm bên trong đường hầm chính, là căn phòng rộng, trước mắt một tảng đá cao, trên trần thấp còn dấu màu xám đen, trước đây, hãy hình dung những ngọn nến chập chờn, ngài Mục Sư giảng rao lời Thiên Chúa, chunh quanh là những tín đồ ngoan ngoãn, bên ngoài là không khí ngột ngạt của ngày hè nóng bức … A! Căn phòng như có máy điều hoà thiên nhiên riêng dành cho những người con ngoan của Chúa.
Indian Artifact: Rời khỏi nhà thờ, vượt qua Gothic Avenue, đường hầm thoai thoải, vách đá chập chùng, chúng tôi dừng lại, nhìn quanh dấu vết của người Indian đã đến nơi đây là những dụng cụ thô sơ, dùng để cạo lấy chất diêm sinh từ trong vách đá, trên tảng đá cao sát trần, những chiếc giày cỏ thô sơ,cùng chiếc túi da chứa phẩm vật, thức ăn, nước uống …
Giant’s Coffin: Căn phòng dài kế tiếp, chia ra làm hai ngã, phía bên phải nhìn lên vách, là một tảng đá lớn nằm ngang, dưới chân là những màu sắc hoa văn, đá xám lẫn lộn với vàng cam, giống như tác phẩm của bàn tay người thợ môc khéo léo chạm trổ, nhìn nguyên hình dáng, tảng đá giống như chiếc hòm khổng lồ, là tên gọi của cả căn phòng. Phía bên trái là một đường hầm khác, sâu hun hút, bóng tối như đêm ba mươi, phía bên nầy, thông xuống dưới là con đường nhỏ dẫn vào một lòng hang sâu, chỉ thấy bóng người dần khuất theo ánh đèn sáng chập chờn.
Sidesaddle Pit: sau khi vượt qua Giant’ts coffin, và con dường nhỏ dẫn xuống, chỉ có thể đi từng người một, dừng lại một chút ở Wooden Bowl room đủ cho mọi người nhìn quanh bàng hoàng, trong lòng hang thăm thẳm nầy, nơi quanh năm ánh mặt trời không thăm viếng, tịch mịch như nghe cả tiếng đập trái tim, trong lồng ngực của chính mình, tiếng thở của người bạn đồng hành âm thanh như chìm lắng. Người hướng dẫn cất tiếng gọi mọi người quay quần, hãy nắm lấy người thân, vì khi ánh sáng vụt tắt, sẽ không còn nhìn thấy ngay cả bàn tay của chính mình. Bóng tối, dù chỉ trong một giây phút, dường như bao phủ, ngộp ngạt choáng váng cả người. Khi ánh diêm loé sáng, ngọn lửa nhỏ mong manh, tưởng chừng như ánh dương rực rỡ sau bóng đêm. Nhìn lại bóng người chunh quanh, những ánh mắt sáng long lanh, như thấu nghiệm lẽ huyền diệu của tạo hoá, và con người bỗng nhỏ nhoi, như hạt cát, như giọt sương …
Bottomless Pit: vách đá chỉ vừa đủ một người lách qua, dưới chân là hang sâu không thấy đáy, ánh sáng ngọn đèn bão mập mờ, trong bóng tối ần hiện những hình thù đá tảng, dựng lên nhau như thách đố thời gian.
Fat man’s Missery: con đường nhỏ từng người qua trước đây, trở thành con đường mòn dạo mát, đúng như tên gọi, người mập thật là khốn khổ, có vào con đường nầy mới thấy sức mạnh của dòng sông nước ngầm, cấu tạo của cả vùng hang động chằng chịt như trận đồ, biến hoá kỳ diệu, con đường hẹp, chỉ có thể nghiêng tấm thân trăm cân Anh của người nhỏ con để lòn lách chui qua. Ngoằn nghèo như ruột gà, quanh quẩn tưởng chừng không lối thoát, ngỡ là đã qua, thì lại nhìn vào khung trần thấp, chỉ có cách khom người, một nửa chui, một nửa lần, để tiếp tục lòn lách vượt qua, nếu không muốn vĩnh viễn ở lại đây làm bạn cùng đá tảng.
Great Relief Hall: tầng thứ ba trong lòng hang, 280 feet dưới lòng đất, nơi dừng chân sau đoạn đường chiến binh vừa qua, là phần thưởng tuyệt vời, không vượt giao thông hào, không phải bò hoả lực, không thể hình dung được, những ngạc nhiên tiếp nối, sau mỗi đoạn, tưởng đã đến điểm cuối, nhưng không ngờ lại còn những đợi chờ khác diệu kỳ trải ra trước mắt.
Nghỉ chân cho mọi người lấy lại hơi thở bình thường, người hướng đạo kể về những sinh vật sống trong lòng hang. Dơi là loài sống về đêm, có thể sinh sống trong hang bên cạnh những côn trùng khác như cuốn chiếu, châu chấu trắng …Riêng cánh thuỷ tộc, vì quanh năm không có ánh mặt trời, cho nên giống sinh vật bé nhỏ nầy than thể chúng gần như trong suốt, các loài cá tôm sống trong lòng hang, theo con sông ngầm, không có mắt, các nhà bảo vệ đang cố gắng thống kê và duy trì chúng lại vì đã gần tuyệt chủng.
Thực vật trong hang hiếm hoi, vì không có ánh mặt trời, cho nên chúng cũng không thể sinh sản, tồn tại. Nhưng do sự khám phá cuả con người, các ngọn đèn Néon dung lấy ánh sáng chiếu vào vách đá, vừa đủ cho rong rêu sinh trưởng, nhìn kỹ vào những nơi có ánh đèn, trên mặt đá mọc những chấm mịn như tơ màu xanh lá trộn lẫn màu xanh ngọc trông rất lạ. Tuy nhiên để bảo tồn thiên nhiên, trong điều kiện hiện nay, những ngọn Néon đang đựoc thay thế bằng bóng đèn Low Wattage Incandessen, và các nhóm rêu mọc bám theo vách đá được chùi lau sạch sẽ.
3 Violet city lantern tour
Nắng buổi chiều long lanh, đoàn người tập trung lại dưới hàng cây xanh, trước mặt anh hướng dẫn trong bộ đồng phục Ranger màu ka ki vàng, tuổi trung niên, anh đảo mắt nhìn quanh một lượt, đếm số người tham gia, trước mặt anh là mười sáu ngọn đèn bão, anh chậm rãi đọc lời cảnh cáo, một lần nữa nhắc nhở mọi người, vì phương tiện cấp cứu cũng như con đường trắc trở trong hang, yêu cầu mọi người nên lượng sức khoẻ, không nên vì bất cứ lý do nào mà tham dự chuyến đi không cần thiết.. Nhất là không nên vì tự ái và sợ mọi người cười chê vì đã bỏ cuộc. Sau khi đã dặn dò một lượt, nhấn mạnh lại, anh hỏi thêm một lần nữa trước khi khởi hành …
Đoàn người rồng rắn theo sau, con dốc nhỏ, hai hàng cây xanh mượt, tiếng lá reo rì rào. Khe nước mùa nầy cạn khô, hai bên bờ mọc đầy cỏ dại. Dừng lại bên bờ xi măng trước cửa hang, tiếng nước chảy từ trên cao hoà cùng tiếng ve sầu cuối mùa hè thê thiết. Đứng trước miệng hang, anh hướng dẫn hỏi lại lần cuối cùng, khi mọi người xác nhận là sẳn sàng, anh ra hiệu cho người phụ tá, anh nầy lặng lẽ đứng chờ mọi người đi qua, kiểm điểm nhân số và soát vé. Đoàn người trực chỉ vào độc đạo, theo ánh đèn bão lung linh, Cùng con đường chính mà chúng tôi đã vào từ ngày hôm qua theo Historic Tour, những ngọn đèn điện nhỏ, soi sáng con đường nhân tạo dẫn vào lòng hang. Khi qua khỏi căn phòng đầu tiên, nơi hầm mỏ cũ, cắt đứt bóng đèn điện, từ bây giờ chỉ còn lại ánh sáng của ngọn đèn bão theo từng bước chân. Soi bóng đoàn người chập chờn nhảy múa in vào vách đá.
Dừng lại dưới chân tảng đá dùng làm Altar cho Methodist Chuch ngày xưa, anh nhắc lại lịch sử, dấu chân người đầu tiên đã đặt vào vùng hang động nầy, gồm có ba hang dài là Joppa Ridge, Mammoth Caver Ridge, và Flint Ridge, những đồ vật nhặt được trong hang, các nhà khảo cổ nghiên cứu, xác định tuổi, đoán rằng có ít nhất là 2500 năm trước Thiên Chúa, nơi nầy đã in dấu chân nhân loại. Đến năm 1798 thì tên người chủ đầu tiên ghi trong sổ bộ của quận Bowling Green là Valentine Simons
Nhưng mãi đến 1841, khi người nô lệ Stephen Bishop, chuyên viên huớng dẫn du khách vào thăm viếng hang động , anh tìm ra Snowball Room, năm trước đó thì Bishop đã khám phá ra Echo River và Mammoth Dome. Anh được trả tự do vào năm 1856. Suốt cuộc đời anh luôn gắn bó với thạch động nầy, nhưng anh ta chỉ hưởng thọ được ba mươi sáu năm, và qua đời một năm sau đó.
1917 Floyd Collins tìm ra Crytal cave trong Flint Ridge, nhưng trớ trêu thay, cũng chính ông lại mất đi vì bị chôn trong hang cát [Sand Cave]. Khi ông làm chuyến thám hiểm vào hang, cát sụp che mất lối ra, mọi cố gắng giải cứu đều thất bại, ông chết sau mười bảy ngày.
Đến 1926 thì president Calvin Coolidge chính thức nhìn nhận diện tích của Mammoth cave Naional park là 20,000 acres đất đai bao bọc. Và cho đến tháng bảy năm 1941 thì trở thành National Park, nhưng chưa kịp tổ chức ngày lễ khai mạc chính thức thì cuộc chiến tranh thế giới thứ nhì bùng nổ, phải chờ đến tháng chín năm 1946 thì mới được tổng thống Franklin D. Roosevelt khánh thành.
Đến năm 1972, sau khi tìm ra được con đường ăn thông giữa hai động Flint Ridge và Mammoth thì hệ thống hai thạch động trở thành Hang dài nhất thế giới, chiều dài 144,4 dặm Anh đã được ghi chép và xác định lai.
Bệnh viện trong lòng hang.
1839 Bác sĩ John Croghan sau khi đi chu du khắp Âu Châu nghiên cứu, trở về nước, Ông đến thăm Mammoth Cave, và nảy ra ý định khai thác vùng đất nầy, ông mua lại từ Franlin Gorin với giá 10,000 đô la, ông cho xây cất khách sạn, tổ chức hướng dẫn du khách đến thăm viếng hang. Khách sạn nầy là nơi đón tiếp du khách trên thế giới cho đến 1916, bị hoả hoạn thiêu rụi.
John Croghan hành nghề y sĩ từ năm 1814, ông muốn thử nghiệm cách trị bệnh lao phổi, nghĩ đến thời tiết và hơi ẩm trong hang có thể giúp người mang bệnh lao. Ông cho xây những căn phòng đá gỗ trong lòng hang, và kêu gọi sự tham gia của các bệnh nhân, có đến 15 người tình nguyện vào cuộc thí nghiệm nầy. Nhưng kết quả không như ý ông mong muốn, vì không chịu nổi khí lạnh trong hang, các bệnh nhân chết dần mòn, một số được chôn cất trong khu nghĩa trang Old Guide’s Cemetery gần miệng hang.Trớ trêu thay, cũng chính vị bác sĩ nhân ái nầy đã bị truyền nhiễm và chết vì căn bệnh lao phổi nguy hiểm đó vào năm 1849.
Bầu trời đầy ánh sao.
Ngọn đèn bão lung linh, soi từng bước chân theo nhau, bụi cát dưới chân di chuyển nhẹ nhàng, dấu tích của những căn phòng nằm dọc theo đường mòn, nghĩ đến bệnh nhân sắp từ giã cõi đời, nằm yên trong bóng tối, khuôn mặt xanh mướt vì ngày tháng không có ánh mặt trời, đôi hố mắt vô vọng nhìn thẳng vào khoảng không, bầy vi trùng đục phá hai lá phổi rách mướp, rạc rài từng hơi thở, trong nỗi đau đớn vô cùng. Người y tá vào thăm, câu hỏi han hàng ngày, bàn tay ấm áp sinh khí, chuyền chút sức sống vào cái xác lờ đờ sống dở, dù chỉ còn trong phút giây, nhưng vẫn là ánh sáng, nhìn lên trần cao, những đốm sáng từ chất diêm sinh lập loè, trông như bầu trời của đêm đầy sao, nằm yên lặng trong cái ảo giác, được bay cao theo những vì sao xa tắp. Dù sự sống có mòn đi, cái chết bình an sẽ hiển hiện.
Ngước nhìn theo ánh đèn chập chờn, vào khoảng không tối đen, những giọt mồ hôi đá lân tinh lấp lánh, tôi cảm nhận được sự bình an nhiệm mầu.
Rời căn phòng chứa bầu trời đầy sao, trước mặt đèo dốc cao quanh co, khi trèo lên trên lưng chừng, nhìn lại phía sau, con đường hoa đăng lấp lánh. Có những đoạn chỉ bước theo chân nhau, vì qua khúc quanh thì không còn ánh đèn để nhìn thấy ổ gà lổm chổm. Người hướng dẫn dừng lại, ảo giác hay chính tai tôi nghe tiếng nước chảy đâu đây, ánh sáng hai ngọn đèn pin chợt bùng lên rực rỡ, soi tia nước từ trên cao chảy dài xuống phản chiếu như lưu ly, những ánh mắt long lanh nhìn lại nhau, ngôn từ bay biến, thật là diệu kỳ, dòng nước như con thác nhỏ, quanh năm suốt tháng bất tận, vì đang là mùa khô nên chỉ mong manh giống như sợi dây lụa thả xuống từ trời cao, màu nước huyền hoặc, lấp lánh như đang say mê vũ khúc của Cung Hằng, sang mùa mưa sẽ biến thành dòng nước nhỏ hiền hoà, hay trở thành cuồng lưu thác lũ tuỳ theo lượng mưa ít nhiều đổ xuống từ trời cao.
Phiến đá tử
Theo tay chỉ của người hướng dẩn, nhìn lên mõm đá đứng chơ vơ, nghêng mình như làm dáng cùng vạn vật bình yên, im lìm. Thật ra, đây là nơi cướp đi sự sống cuả một con người.Vì nhiệt độ, cùng điều kiện khô ráo trong long hang, như chất ướp xác thiên nhiên và giữ cho xác chết hãy còn nguyên vẹn đến khi tìm được.Người thổ dân xấu số nầy chết dần mòn trong bóng tối, anh còn đủ dụng cụ để cạo lấy chất diêm sinh trong đá, tuổi trạc trung niên, anh mang theo túi da, thực phẩm, nước uống, có lẽ anh vào hang và làm việc một mình, vì khi tảng đá long ra lăn xuống và kẹp chặt anh trên vách, bên cạnh anh, còn cả ngọn đuốc dầu chai, ánh sáng tắt lịm dần, mang theo sự sống mòn mỏi, anh chết âm thầm và nằm nguyên vẹn cho đến khi tìm được. Năm 1976 {?}sau khi đạo luật cấm chưng bày di thể con người được ban hành, để tránh sự xúc phạm và đắc tôị với người chết, cho nên thi thể anh được dời đi (Có thể trả về cho Bộ lạc hay được chôn cât tử tế?)
Căn phòng rộng chừng ba mẫu, nơi dừng chân trước khi đoàn người leo lên con dốc cuối cùng. Từ trên góc đá nhìn lại những khuôn mặt, dưới ánh đèn dầu lung linh, người hướng dẫn nhắc lại, hơn hai trăm năm trước đây, những người khai phá, cùng những du khách đã đi qua con đường hầm nầy, đứng trước vách đá, nhìn lại chunh quanh, bàng hoàng trước sự hình thành kỳ diệu của thiên nhiên, nghỉ chân chốc lát, và cuối cùng thì quay lại con đường đã đi qua, trở lên mặt đất, tìm lại khung trời mây bát ngát, vùng đồi cây lá xanh mượt với những trũng sâu khắp nơi do dòng nước soi mòn, trăm năm sau, những trũng sâu lại biến thành hang động, theo sự khám phá không ngừng của con người.
Lời cầu chúc cuối cùng của người hướng dẫn, nhìn lại nơi vừa đi qua, con dốc ba mươi nấc thang không đều dẫn dắt đoàn người về lại bầu trời xanh. Khung cửa nhỏ mở ra, nắng chiều lấp lánh sau cành lá, ba chiếc xe buýt đang nằm chờ, đoạn đường ngắn trổ ra sườn đồi nầy chỉ là con đường nhân tạo, khai phá thêm gần đây…Violet City, thành phố tím trong lòng chúng tôi như đoá hoa man mác.
Vũ Thị Thiên Thư